یادداشت
آشیق رخصتی

زندگی و شعر آشیق رخصتی، شاعر مردمی ترک

آشیق روحصتی (رخصتی)، یکی از شاخص‌ترین شاعران مردمی ترک‌ قرن نوزدهم ترکیه، با زبانی ساده و نگاهی عمیق به زندگی و طبقه روستایی، میراثی ماندگار در شعر و فرهنگ مردمی ترکیه به جای گذاشت.
زندگی و شعر آشیق رخصتی، شاعر مردمی ترک

آشیق روحصتی که نام اصلی‌اش مصطفی است، از شاعران مردمی ترک بود. او در سال ۱۸۳۵ میلادی در بخش دلیک‌تاش از توابع سیواس ترکیه به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در همان منطقه گذراند. پدرش محمد نام داشت و بنابر گفته اَفلاتون جم گونِی، نام مادرش صفیه بود.

روحصتی در ۱۲ سالگی پدر و مادرش را از دست داد و به همین دلیل نتوانست تحصیلات آکادمیک داشته باشد. از اشعارش چنین برمی‌آید که چهار بار ازدواج کرده و از این ازدواج‌ها صاحب ۲۳ فرزند شده است. مدت زیادی در خانه علی آقا، از ملاکین دلیک‌تاش، کارگری کرده و گاهی در آسیاب، گاهی به دامداری و کشاورزی مشغول بوده است. او گهگاه به غربت می‌رفت و به دلیل برخی اشعارش نیز مدتی بازداشت شده است.

روحصتی شاعری دارای الهام عاشقانه بود و از تخلص‌های «روحصت‌بابا»، «آشیق روحصت» و بیشتر «روحصتی» استفاده می‌کرد. او نوازنده ساز نبود، اما با بسیاری از آشیق‌های هم‌عصرش دیدار و مشاعره کرده است.

بیشتر اشعار روحصتی با وزن هجایی سروده شده، اما به پیروی از آشیق‌هایی چون عمر، درتلی، ارزروملی امراه، سیرانی، شعرهایی نیز با وزن عروضی دارد که در آنها به مسائل روز و مضامین عرفانی پرداخته است. با این حال، موفقیت اصلی‌اش را در وزن هجایی به دست آورده و غالباً از قافیه‌های نیمه‌کامل استفاده کرده است.

زبان شعر روحصتی ساده، روان و بی‌تکلف است؛ در به‌کارگیری وزن، قافیه و ردیف دقت بالایی داشته و به حفظ انسجام معنایی و اجتناب از تکرار توجه می‌کرده است—مگر آنکه برای تأکید کلام لازم باشد. در اشعارش توصیفات فراوان و واژگان بومی و محلی فراگیر دیده می‌شود.

موضوعات اصلی شعر روحصتی عبارتند از: احساسات، باورها و دغدغه‌های مردم، مسائل اجتماعی و فردی، زندگی روستایی و مشاهدات شخصی او. اشعارش گاه عاشقانه—اعم از زمینی و الهی—و گاه نقادانه و طنز هستند. طبیعت نیز جایگاهی ویژه در سروده‌های او دارد و گهگاه به مضامین دینی و اخلاقی نیز پرداخته است.

روحصتی در زادگاهش، دلیک‌تاش، به خاک سپرده شده و آرامگاه پسرش، آشیق منهجی، نیز در کنار مزار اوست.

و در پایان، یکی از معروفترین اشعار او:

داها سندن غایری آشیق می یوخدور

ندیر بو تلاشین آی دلی گونول

هله دوشون دوری آدمدن بری

نلر گلمیش گچمیش سای دلی گونول

 

گونده بیر یول دومان چوکر سریمه

الیم ارمز گیدم کسب و کاریمه

کندی بلیدیغینه دوغرودور دمه

گل ایکی آداما اوی دلی گونول

 

شو یالان دونیادان اومیدینی اوز

اینانمازسان باخ کیتابا یوز به یوز

هانه‌ن مزاریستان مالین بیر توپ بز

داها دویمالییسان دوی دلی گونول

 

باختیم ایکی کیشی مزار ائشییور

غام کاساوت گلدی بویدان آشییور

چوخ یاشایان یوزه قادار یاشییور

گل به بو رویایی یول دلی گونول

 

بیر گون بیندیریلر اولوم آتینا

یارین ایه تیرلر حاققین قاتینا

توپراخلار سوسامیش آدام اتینه

هپ آغزینی آچمیش هی دلی گونول

 

مولام قانات ورمیش اوچامییورسون

بو نفسین الیندن قاچامیورسون

روحصتی دونیادان گچه مییورسون

توپراخلار باشینا وای دلی گونول

افزودن نظر
< M >